جدول مندلیف عناصر چیست؟

دیمیتری مندلیف شیمیدان روس معتقد بود که در عنصر ها نظمی وجود دارد . او درباره ی همهی عنصر های شناخته شده تا آن زمان اطلاعاتی جمع آوری کرد و در سال 1869 میلادی جدولی از عنصرها انتشار داد که جدول تناوبی حال حاضر بر اساس آن شکل گرفته است . کار ارزشمند و مهم مندلیف در طراحی جدول این بود که او برای عنصرهایی که پیش بینی می کرد  در آینده کشف شوند ، جای خالی قرار داده بود . به عنوان مثال یکی از عنصرهایی که مندلیف جای ان را در جدول تناوبی خالی گذاشت ، گالیم ( عنصر 31 ) بود مندلیف آن را  اکاـ آلومینیوم نامید ؛ چون پیش بینی می کرد خواص شیمیایی این عنصر مشابه آلومینیوم باشد . در سال 1875 دانشمند فرانسوی ، لوکوک دو بو ابودران ، گالیم را کشف کرد . این عنصر دقیقاً همان خواصی را داشت که مندلیف پیش بینی می کرد .

جدول طراحی شده توسط مندلیف

در نگاه نخست جدول تناوبی بسیار پیچیده به نظر می رسد . جدول تناوبی در حقیقت ، جدولی بزرگ از همه ی عنصر های موجود است که در آن عنصر ها به ترتیب عدد اتمی ردیف شده اند . عدد اتمی ، تعداد پروتون هایی است که هر اتم در هسته ی خود دارد . با قرار دادن عنصر ها به این شیوه ، عنصرهایی که خواص مشابه دارند  در یک گروه قرار می گیرند . مانند هر جدول دیگری ، این جدول نیز ردیف هایی دارد که از چپ به راست و ستون هایی دارد که از بالا به پایین مرتب شده اند . ردیف های جدول تناوبی دوره تناوب و ستون های آن گروه نامیده می شود .

برای مشاهده تصویر با کیفت و بزرگ بالا اینجا را کلیک کنید

 

هیدروژن ( H ) نخستین عنصر جدول تناوبی عناصر است ، چون فقط یک پروتون در هسته ی خود دارد . هلیم ( He) دمین عنصر است ، چون دو پروتون دارد و سایر عنصرها نیز به همین ترتیب مرتب شده اند . جدول تناوبی می تواند رنگ بندی شود معمولاً هر دسته ای با رنگی ویژه مشخص می شود تا تمامی عنصرهایی که به یک دسته تعلق دارند ، به راحتی شناخته شوند . چنانچه عنصرهای جدول تناوبی رنگ بندی شوند ، 9 دسته مختلف را نشان می دهند . هیدروژن به هیچ کدام یک از این دسته ها تعلق ندارد .

علامت اختصاری

 

هر عنصر به غیر از نام ، یک علامت اختصاری هم دارد که به ان نماد شیمیایی گفته می شود که شیوه ی تند نویسی عنصر در معادلات شیمیایی است . نماد شیمیایی اغلب حرف اول یا دو حرف اول اسم آن عنصر است . هر عنصر عدد اتمی و جرمی مخصوص به خود را دارد.

گروه

 

جدول تناوبی 18 گروه دارد .گروه اول ( که گروه فلزات قلیایی نامیده می شود ) آخرین ستونی است که در سمت چپ جدول قرار گرفته است . عنصرهای این گروه دارای خصوصیاتی مشابه اند ، ولی غیر یکسان هستند . چون تعداد الکترون های لایه ظرفیت ( الکترون های آخرین لایه اتم ) در همه عناصر یک گروه مشابه است ، اگر بدانیم یک عنصر در چه گروهی قرار دارد ، می توانیم اطلاعات زیادی راجع به آن به دست آوریم .

 

در هر گروه هر چه پایین تر برویم ، تعداد پروتون ها و نوترون ها داخل هسته افزایش می یابد و یک لایه جدید الکترونی نیز به آن اضافه می شود . این ذرات اضافی اتم را سنگین تر می کنند و لایه اضافی حجم اتم را بالا می برد .

 

برای مشاهده تصویر با کیفیت و بزرگ بالا اینجا را کلیک کنید

دوره تناوب

خواص عنصرها در یک تناوب (ردیف ) به تدریج تغییر می کند . نخستین و آخرین عنصر هر تناوب ، تفاوت زیادی با یکدیگر دارند . نخستین عنصر هر دوره ماده ی جامد واکنش زا است و در ترکیب با اکسیژن می سوزد و آخرین عتصر هر دوره یک گاز بی اثر است . البته همه ی عنصرهای یک تناوب دارای تعداد لایه های الکترونی مشابه هستند ، مثلاً تمامی عنصرهای تناوب سوم ، سه لایه دارند .

 

همانطور که در طول تناوب حرکت می کنیم ، اتم ها سنگین تر اما کوچکتر می شوند ؛ به این دلیل که تعداد لایه های الکترونی یکسان باقی می ماند ، اما تعداد پروتون ها و نوترون ها در هسته افزایش می یابد . نیروی قوی و جاذبه ی پروتون های مثبت ، الکترون های منفی را با شدتی بیشتر به وی مرکز می کشاند .